Okcidenta parto de Bolivio iam dum la tempo
de Inkao estis nomita Kollasuya, kaj ĝi jam dum tiuj antikva tempo estis konata kiel "lando de medicino"
Tradicia medicino estas ankoraŭhodiaŭ tie pli uzata ol moderna medicino.
Eĉ 70 % de "Bolivianoj,helpon por siaj sanaj problemoj preferas unue serĉi ĉe praktikantoj de popola
medicino. La uzado de moderna medicino estas #265;e ili nur la lasta solvo, se popola medicino ne donis rezultojn. La
kaŭzoj por tio estas multaj: moderna medicino, inkluzive ĝiaj medikamentoj estas multekosta. Krom tio
urbaj, modernaj kuracistoj parolas hispanan (castillanan) lingvon kaj ĉe ili mankas estimo je indiĝena
kulturo.
En Bolivio ĉiu urbo kaj komonumo havas sian popolan kuraciston, kiu scias kiun herbon oni devas uzi kiel, kiam kaj ĉe kiu. La tradicia medicino estas parto de ilia kulturo kaj rilatas al ĝia valoro kaj kreado, kvankam lasttempe anakaŭ ceteraj segmentoj de okcidenta medicino eniras ilian vivon. Ĉiam pli ofte
ankaŭ modernaj medikamentoj trovas sian lokon en sako de vaganta popolkuracisto.
La tradicia medicino tre estimas kaj
konsideras rimarkojn primalsano de
malsanulo mem. Ghi respektas ankaŭ psikan staton demalsanulo kaj lian decidon kiam li mem elektas la medikamenton.
Eĉpraktikantoj de moderna medicino pretas konfesi ke 25 - 30 % deherboj uzataj de popolaj kuracistoj kaj herbistoj sambone
efikaskiel modernaj medikamentoj, sed
la plej granda parto de ili ne povas
kompreni uzadon kaj praktikadon de diversaj ritualoj, magioj kajamuletoj kiujn praktikas popolaj sanigistoj.
Aliflanke, sanigistoj, popolkuracistoj asertas ke oftege la korpaj malsanoj
fakte devenasde animaj malsanoj kaj de
korpa vivforto "ayayu". La tasko de
sanigisto estas konvinki "ayayu" ke ĝi revenu al la morpao
kajekvilibriĝu korpon psikon kaj
menson. Samvalora estas ekvilibro inter persono, natura kaj supernatura mondo.
Tapia, tradicia kuracisto el La Paz, la filozofio deaymara Indianoj malsamas kun orienta kaj
okcidenta filosofio. "Fundamente
ni estimas la pacienton kaj ni igas dialogon kun li. Niarilato havas profundon de la konfeso en
katolika religio. Ni bezonastion por
moligi la psikan reziston kaj atingi la purigadon"- dirasdr. Tapia.
"La homo estas produkto de tio kion li manĝas" diras
dr.WalterAlvarez, alia naturkuracisto
el Bolivio " se la homo scias kion li
manĝu, li ne suferos nek pro parazitoj, nek pro diurejo. Feliĉe
nihavas herbojn kiuj samtempe estas
nutrado kaj medikamento.Coca (Koka) estis la
unua anastetiko, kiun uzis niaj militistoj historie. Multaj travivis nur dan al
ĝia maĉado.
Nia herbo Andres Huaylla enhavas
antibiotikon el fermentita tero. Ni el tero ricevasantibiotikon terramicin. Tio ne estas magio, tio estas saĝeco
deniaj antaŭloj..."En Bolivio, "la plej indiana lando de
la mondo" ( 60 % de ĝialoĝantaro estas puraj indiĝenoj de popoloj Aymara kaj Queĉua)multas popolkuracistoj. Inter ili tamen tiuj
de la regionoKallawaya, daŭre havas
apartan pozicion.
Ankoraŭ estas neklaritafenomeno de ilia deveno kaj ekesto de ses malgrandaj vilaĝetojnorde de la lago Titicaca, kiuj fakte estas
kliniko de popolajsanigistoj. Iuj
pensas ke ili devenas ankoraŭ de antikva misteriakulturo Tiwanaku, aliaj opinias ke ili estis fonditaj de Inkao,
kiujsendis ilin kiel koloniistoj de
alia parto de sia reĝlando, kajtriaj
ke ilia scio ne estas pli alta ol tri jarcentoj.Ilia fenomeno estas ke 27 % de loĝantaro de tiuj vilaĝoj
estasbonaj sanigistoj, famaj popolaj
kuracistoj kun granda scio kajpotenco.
Ili multe vagas tra tuta Suda Ameriko kaj tio rezultas perilia grandega kono de herboj.
Estas konate, ke ĉiu sanigisto de tiujvilaĝoj uzas
ĉirkaŭ 300 herboj, pliajn 600 rekonas kaj kapablasuzi. Entute ili kolektis sciojn pri pli ol mil sanigaj
herboj!.Sed Kallawaye, tiel oni nomas
ilin konfesas limojn de siajnsaniagajn
sciojn kaj kapablojn. Ili neniam entreprenas kuracadon dehereditaj malsanoj kej ne komencas kuraci
malsanojn kiuj jam tro evoluigis. Tio ne estas afero de ilia fatalismo sed de
realismo. misteria karakteristiko de tiuj famaj poplkuracistoj estas ankaŭ
tioke ili havas propran lingvon.
Lingvistike laŭdire ĝi devenas dequeĉua kaj estas uzata nur en tiuj vilaĝetoj, kaj iom post iom
bedaŭrinde malaperas. Sed por esti bona kallawaya ne sufiĉas nur naskiĝi en
unu de tiujvilaĝoj. Por tiu titolo
oni devas multe lerni.
Ankoraŭ antaŭ 50jaroj estis kutimo ke ĉiuj lernantoj devis 8 ĝis 10 jaroj lernisian metion. La scio estis transdonita de
generacio al generacio. Nur post longa lernado ĉiu kandidato por sanigisto
povis fariekzamenon antaŭ komisiono de
cetera komonumo al kiu li apartenis.Nur post farita ekzameno oni permesis al li memstare komenci
kolektiherbojn, vojaĝi kaj kuraci
homojn. kallawaya kuracistoj samon faras ankaŭ hodiaŭ. Sed ili ne estasplentempe popolaj kuracistoj. Ĉefe ili
okupiĝas pri kultivado desia tero,
sed ceteran jarparton ili vivas kiel vojaĝantajsanigistoj, Laŭ ilia tradicio la sanigado estas vira metio, kaj
ne decas alvirinoj okupiĝi pri ĝi.
Tamen virinoj ne restas for de tiu okupo.Ili havas gravan rolon je kolektado de herboj kaj okupiĝas privirinak malsanoj kaj naskado.
Antaŭ kelkaj jardekoj al kallawaya tradicio
minacis malaperon, sedintereson pri
natura kaj tradicia medicino en la mondo ĝeneraledonis novan apogon al ĉi valoran popolan medicinon. Shtatajinstancoj provis doni helpon je ĝi, sed,
bedaŭrinde tio rezultisper negativaj
postŝpuroj. Kreskis la nombro de homoj kiuj sen necesa scio volis prezenti sin kiel veraj kallawayaoj por
perlabori la monon.
Oni provis tion eviti fondante lernejoj por tiu ĉitradicia medicino. la lernejoj funkciis en
vilaĝoj, sed ilia funkciado montriĝis malbona. Nome por esti vera kallawaya
kuracisto oni devas infanaĝe komenci lerni kaj multe vojaĝi kaj
vojaĝantelerni pri herboj, malsanoj
kaj ilia lingvo.Sed, oni esperas ke
tamen ke la sciio de kallawaya kuracistoj ne malaperos ĉar Monda medicina
organuzo montris intereson por ĝi kajagnoskis ĝian atribuon al popola sano en Suda Ameriko. La boliviaj
modernaj kuracistoj subtenas ankaŭ projektojn per kiujoni ne nur esploras sed ankaŭ evoluigas
sciojn pri tradicia medicino de ilia lando. Sed, la aproksimado de moderna kaj
tradicia medicinone iras glate. Granda
parto de modernaj kuracistoj pritraktas latradician medicinon kiel senvaloran magion.
Oni agnoskas ĝian scionpri herboj sed ne akceptas iliajn
uzadomanierojn. Juan Villa , la kallawaya kuracisto kun 50-jara sperto nun
vivanta en La Paz, kontraŭstaras la opiniojn ke li uzas magion sen sia laboro.
Laŭ liilia potenco kuŝas en profunda
scio ĉar "ni lernas pri herboj denia sepa jaro" - diras li - ni devas scii ne nur pri loko kie
ilikreskas, sed ankaŭ pri momento kiam
oni devas ilin manrikolti, kaj kiel oni tion faru. Ni devas scii kiel, kiam kaj
kie ilin konservi.Ni scias manipuli
kun ili....kaj nia scio kuraci multajn malsanojnne estas magio estas nia tradicia longjara scio..."